Soalan:
Assalamualaikum Dato’ Seri. Bagaimanakah cara yang terbaik untuk melangsaikan hutang?
Jawapan:
Alhamdulillah, segala puji bagi Allah SWT, selawat dan salam kepada Junjungan Besar Nabi Muhammad SAW, isteri dan ahli keluarga Baginda, para sahabat Baginda serta orang-orang yang mengikuti jejak langkah Baginda sehingga Hari Kiamat.
Peri pentingnya kita mengetahui akibat berhutang yang tidak dibayar. Daripada Abdullah Bin Amru bahawa Nabi SAW bersabda:
الْقَتْلُ فِي سَبِيلِ اللهِ يُكَفِّرُ كُلَّ شَيْءٍ إِلَّا الدَّيْنَ
Maksudnya: “Diampunkan semua dosa bagi orang mati yang terkorban syahid, kecuali jika dia mempunyai hutang (kepada manusia).”
Riwayat Muslim (1882)
Imam al-Nawawi berkata: Sabda Nabi SAW ‘إِلَّا الدَّيْنَ’ (kecuali hutang), di dalamnya terdapat peringatan terhadap semua hak Bani Adam. Bahawa jihad dan mati syahid dan selain dari dua amalan kebaikan tidak dapat menghapus hak Bani Adam. Akan tetapi dapat menghapuskan hak Allah SWT.” (Lihat Syarh al-Nawawi ‘ala Sahih Muslim, 13/209)
Menjawab persoalan di atas, umumnya, ada pelbagai cara untuk menyelesaikan hutang. Penulis akan mengemukakan beberapa tips untuk menyelesaikan isu hutang berikut:
- Mempelajari kesilapan yang lalu antaranya menjauhi riba. Justeru, hendaklah kita berhijrah dari riba kerana ia merupakan perangkap yang cukup bahaya.
Riba dianggap sebagai salah satu bentuk hutang yang paling berat dalam Islam. Riba membawa kepada kerosakan ekonomi dan sosial. Sebuah kajian menunjukkan bahawa lebih dari 70% hutang peribadi di beberapa negara berasaskan faedah riba yang tinggi, dan ramai yang terperangkap dalam lingkaran hutang yang tidak berkesudahan. Kisah kejayaan seseorang yang menjauhi riba adalah Sheikh Mohammed Al-Faisal[1], seorang tokoh perbankan Islam yang menubuhkan Faisal Islamic Bank yang bebas dari riba, membuktikan bahawa menjauhi riba boleh membawa kepada kejayaan kewangan.
- Niat untuk menolong saudara dan umat Islam serta menegakkan syiarnya ini sudah pasti akan mendapat pertolongan daripada Ilahi.
Dalam Islam, membantu sesama manusia adalah satu bentuk amalan yang diberkati. Kisah seperti Abdul Sattar Edhi[2], pengasas Edhi Foundation di Pakistan, yang menggunakan sumber peribadinya untuk membantu golongan yang memerlukan, menggambarkan betapa niat menolong boleh membawa kejayaan duniawi dan akhirat. Banyak individu yang berjaya menyelesaikan hutang mereka dengan niat untuk membantu keluarga atau orang lain, mendapat keberkatan daripada usaha tersebut.
- Bersungguh dalam berusaha dan bekerja. Di samping itu perlu mempunyai strategi dan ilmu.
Statistik dari Bureau of Labor Statistics menunjukkan bahawa individu yang gigih dan bersungguh-sungguh dalam pekerjaan mereka berpeluang lebih tinggi untuk keluar daripada hutang. Kisah seperti Walt Disney[3], yang pernah mengalami kegagalan dan hutang besar pada permulaan kariernya, namun dengan usaha yang gigih, beliau akhirnya berjaya membina empayar hiburan terbesar di dunia.
- Benar dalam percakapan.
Kebenaran dalam percakapan dan transaksi membawa keberkatan dalam rezeki. Kajian menunjukkan bahawa individu yang bersikap jujur lebih mudah untuk membina kepercayaan dan hubungan yang baik dalam perniagaan, dan ini membantu mereka menyelesaikan hutang lebih cepat. Kisah perniagaan Honest Tea,[4] diasaskan oleh Seth Goldman, menunjukkan bahawa kejujuran dalam produk dan strategi pemasaran mereka membawa kepada kejayaan perniagaan.
- Keyakinan yang kukuh dan kuat bahawa kita mampu menyelesaikan hutang.
Keyakinan memainkan peranan penting dalam membina mentaliti positif dalam menyelesaikan hutang. Menurut kajian oleh American Psychological Association, individu yang mempunyai keyakinan diri yang tinggi lebih cenderung untuk mengatasi masalah kewangan, termasuk hutang. Kisah Howard Schultz[5], pengasas Starbucks, adalah contoh yang baik di mana beliau dengan yakin mengubah perniagaan yang hampir bankrap menjadi salah satu rangkaian kedai kopi paling berjaya di dunia.
- Bacalah sejarah orang kaya yang pernah jatuh dengan hutang, tapi dapat bangkit dengan sendiri sehingga menjadi antara orang yang terkaya.
Salah satu contoh terbaik ialah kisah Henry Ford yang pada awalnya gagal dan berhutang, namun berjaya bangkit semula dan menubuhkan syarikat Ford Motor Company. Kisah ini memberi inspirasi bahawa setiap individu boleh bangkit daripada kegagalan dan hutang jika berusaha dengan gigih.
Antara kisah yang terkenal juga adalah berkenaan Samuel Langhorne Clemens atau lebih dikenali dengan Mark Twain[6]. Beliau telah mencuba untuk menjadi kaya pada usia muda. Beliau memiliki saham di sebuah syarikat perlombongan perak di Nevada, yang nilainya dipercayai setara dengan USD100,000 per unit hari ini. Dia membeli saham tersebut dengan margin tinggi semasa bull market, dan harganya terus naik. Namun, saham tersebut akhirnya jatuh dan menjadi tidak bernilai, dan Twain jatuh miskin.
Namun, beliau tidak berhenti di situ. Beliau mendapatkan pekerjaan sebagai wartawan dan dalam tempoh yang singkat menjadi terkenal. Beliau kemudian mencuba bidang baharu sebagai penulis dan pensyarah, dan hasil tulisannya mendapat sambutan yang baik. Twain kemudian jatuh cinta dengan bidang penerbitan dan perniagaan. Beliau membangunkan syarikat penerbitan Webster Publishing Company, yang berkembang dengan baik. Sayangnya, syarikat itu terperangkap dalam krisis kewangan, dan akhirnya diisytiharkan muflis pada 18 April 1894. Hal ini menyebabkan Twain berhutang sebanyak USD94,000. Isteri beliau telah menawarkan wang sebanyak USD65,000 bagi menyelamatkan syarikat tersebut, tetapi beliau menolaknya kerana menganggap kesilapan tersebut adalah tanggungjawab beliau sepenuhnya.
Pada usia 58 tahun, beliau diisytiharkan muflis sepenuhnya. Beliau dikehendaki menjual seluruh aset peribadinya untuk membayar hutangnya. Meskipun begitu, beliau berusaha keras untuk bangkit dan membayar semua hutangnya dengan pekerjaannya sebagai penulis dan pensyarah. Pada akhir Januari 1898, beliau berjaya melangsaikan semua hutangnya dalam tempoh kurang daripada empat tahun sejak diisytiharkan muflis. Kejayaannya melangsaikan hutang tersebut dan bangkit daripada kegagalan tersebar dengan cepat, dan namanya menjadi ikon bagi ramai orang. (Lihat Mark Twain, Daripada Seorang Kaya-Raya Kemudian Jatuh Muflis Dan Bangkit Semula di portal Majalah Labur)
- Jalinkan hubungan yang kukuh dengan Allah. Memelihara yang fardu dan sunat seperti qiamullail, puasa, solat Dhuha, sedekah dan lain-lain.
Memperkuatkan hubungan dengan Allah melalui ibadah dan amalan kebaikan bukan sahaja membawa ketenangan jiwa, tetapi juga rezeki yang tidak disangka-sangka. Firman Allah SWT:
وَمَن يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَل لَّهُ مَخْرَجًا (2) وَيَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لَا يَحْتَسِبُ ۚ وَمَن يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ ۚ
Maksudnya: “Dan sesiapa yang bertaqwa kepada Allah (dengan mengerjakan suruhanNya dan meninggalkan laranganNya), nescaya Allah akan mengadakan baginya jalan keluar (dari segala perkara yang menyusahkannya),Serta memberinya rezeki dari jalan yang tidak terlintas di hatinya. Dan (Ingatlah), sesiapa berserah diri bulat-bulat kepada Allah, maka Allah cukuplah baginya (untuk menolong dan menyelamatkannya).”
(Surah al-Talaq: 2-3)
Ketika mentafsirkan ayat ini, Imam al-Tabari menyebutkan riwayat daripada Masruq bahawa ia bermaksud sesiapa yang bertaqwa kepada Allah ta‘ala, maka baginya jalan keluar iaitu jalan yang diketahui Allah Taala, jika Dia menghendaki maka boleh untuk diberikan atau ditegah. Manakala ayat selepasnya pula iaitu ‘Allah akan memberinya rezeki dari jalan yang tidak disangka-sangkanya’ bermaksud dari jalan yang tidak diketahuinya.
Di samping itu, dinukilkan juga daripada Ibn Abbas R.Anhuma bahawa sesiapa yang bertaqwa kepada Allah SWT maka baginya jalan keluar yakni selamat daripada setiap kesengsaran dan kesusahan di dunia dan akhirat. Manakala Rabi‘ pula berpendapat bahawa maknanya ialah jalan keluar daripada setiap sesuatu yang sempit ke atas manusia. (Lihat Tafsir al-Tabari, 23/446)
Selain itu, Qatadah pula mentafsirkan ‘jalan keluar’ dalam ayat di atas sebagai jalan keluar daripada segala perkara syubhat dan kesusahan ketika mati. Manakala makna ayat “وَيَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لا يَحْتَسِبُ” pula ialah memberinya rezeki daripada sesuatu yang tidak disangka-sangkakan dan tidak diharapkan. (Lihat Tafsir al-Tabari, 23/448)
Menurut al-Husain bin al-Fadhl makna ayat di atas ialah sesiapa yang bertaqwa kepada Allah SWT dengan menunaikan segala kewajipan fardhu, maka akan diberikan kepadanya jalan keluar daripada segala balasan seksa. Begitu juga ‘diberikan rezeki kepadanya’ yakni balasan pahala daripada jalan yang tidak disangka-sangka. Dalam erti kata lain, Allah SWT memberkati setiap apa yang diberikan dan dikurniakan kepadanya.
Bahkan Sufyan bin ‘Uyaynah ketika mentafsirkan ayat “وَيَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لا يَحْتَسِبُ” menyatakan bahawa maknanya:
هُوَ الْبَرَكَةُ فِي الرِّزْقِ
Maksudnya: “Ia ialah keberkatan dalam rezeki.”
(Lihat Tafsir al-Qurtubi, 18/159-160)
Kajian oleh Pew Research Center juga mendapati bahawa individu yang mengamalkan amalan agama secara konsisten cenderung untuk mempunyai mentaliti lebih positif dalam menghadapi cabaran kewangan.
Kami katakan, sekalipun seseorang itu bukan Islam, tetapi dengan sebab beliau jujur dan melakukan donation atau infaq, kita dapati mereka diberi laba dan kejayaan dalam perniagaan mereka pada tahap yang luar biasa.
Kami akhiri dengan doa:
اللَّهُمَّ إِنَّا نَعُوذُ بِكَ مِنَ الْهَمِّ وَالْحَزَنِ ، وَنَعُوذُ بِكَ مِنَ الْعَجْزِ وَالْكَسَلِ ، ونَعُوذُ بِكَ مِنَ الْجُبْنِ وَالْبُخْلِ، وَنَعُوذُ بِكَ مِنْ غَلَبَةِ الدَّيْنِ وَقَهْرِ الرِّجَالِ
Maksudnya: “Ya Allah, sesungguhnya kami berlindung kepada-Mu daripada kedukaan dan kesedihan. Kami berlindung kepada-Mu daripada sifat lemah dan malas. Kami berlindung kepada-Mu daripada sifat pengecut dan kedekut. Dan kami berlindung kepada-Mu daripada bebanan hutang dan penindasan manusia.”
NOTA HUJUNG:
[1] Sheikh Mohammed Al-Faisal adalah seorang tokoh perbankan Islam yang terkenal dan dikenali sebagai pelopor dalam sistem perbankan tanpa riba. Beliau dilahirkan pada 1 Januari 1942 di Riyadh, Arab Saudi. Sheikh Mohammed Al-Faisal menubuhkan Faisal Islamic Bank pada tahun 1977, yang merupakan bank pertama di dunia yang beroperasi sepenuhnya tanpa riba. Usahanya dalam membangunkan sistem kewangan yang mematuhi prinsip-prinsip syariah ini telah membuka jalan bagi institusi perbankan Islam di seluruh dunia. Dengan visi dan dedikasinya, Sheikh Mohammed Al-Faisal telah membuktikan bahawa menjauhi riba bukan sahaja etika kewangan yang baik tetapi juga mampu membawa kepada kejayaan dan pertumbuhan kewangan yang mampan.
[2] Abdul Sattar Edhi (1928-2016) adalah seorang dermawan dan aktivis kemanusiaan Pakistan yang terkenal sebagai pengasas Edhi Foundation, sebuah organisasi bukan kerajaan yang menawarkan pelbagai perkhidmatan sosial, termasuk penjagaan kesihatan, perlindungan kanak-kanak, bantuan kepada gelandangan, dan pemakaman untuk mereka yang tidak mampu. Beliau dilahirkan di Bantva, Gujarat, India, dan kemudian berpindah ke Pakistan selepas pemisahan pada tahun 1947. Dengan sumber yang terhad, Edhi menggunakan kekayaan peribadi dan hasil dari derma untuk menubuhkan yayasan ini yang kini menjadi salah satu organisasi kebajikan terbesar di dunia. Edhi dikenali kerana prinsip hidupnya yang sederhana dan komitmennya yang tidak berbelah bahagi untuk membantu golongan yang memerlukan tanpa mengira latar belakang etnik atau agama. Keberanian dan dedikasinya dalam membantu orang lain telah menjadikannya ikon kemanusiaan, dan beliau sering dirujuk sebagai “Bapa Kemanusiaan Pakistan”.
[3] Walt Disney menghadapi cabaran kewangan yang besar pada permulaan kerjayanya, termasuk kehilangan hak cipta Oswald the Lucky Rabbit. Namun, penciptaan Mickey Mouse membantu beliau keluar dari hutang dengan menjana pendapatan yang stabil. Melalui strategi pemasaran, pelaburan daripada abangnya, Roy Disney, serta diversifikasi ke dalam televisyen dan taman tema, syarikat ini berkembang pesat. Menjelang 2023, The Walt Disney Company dianggarkan bernilai sekitar $160 bilion, menjadikannya antara empayar hiburan terbesar di dunia(The Walt Disney Company)(The Walt Disney Company).
[4] Kisah Honest Tea, diasaskan oleh Seth Goldman dan Barry Nalebuff pada tahun 1998, menunjukkan bahawa prinsip kejujuran dan komitmen terhadap kualiti produk dapat memimpin kejayaan perniagaan. Menggunakan bahan organik dan mengelakkan pemanis tiruan, Honest Tea membina kepercayaan pelanggan melalui pemasaran berasaskan komuniti dan pembungkusan yang jelas. Walaupun menghadapi cabaran pengedaran, mereka berkembang pesat dan diakuisisi oleh Coca-Cola pada tahun 2011. Sehingga kini, nilai Honest Tea dianggarkan sekitar $300 juta. Nilai-nilai kejujuran tetap teras operasi mereka, membuktikan bahawa integriti dalam perniagaan boleh menjadi strategi yang menguntungkan.
[5] Howard Schultz dilahirkan pada 19 Julai 1963, di Brooklyn, New York, merupakan seorang usahawan dan bekas CEO Starbucks Corporation. Beliau mula bekerja di Starbucks pada tahun 1982 sebagai pengurus pemasaran, sebelum mengambil alih syarikat tersebut pada tahun 1987 ketika ia hampir menghadapi kebankrapan. Dengan visi untuk mengubah Starbucks menjadi lebih daripada sekadar kedai menjual kopi, Schultz memperkenalkan konsep kedai kopi yang selesa dan mesra, yang menawarkan pengalaman sosial kepada pelanggan. Di bawah kepimpinannya, Starbucks berkembang pesat menjadi salah satu rangkaian kedai kopi terbesar dan paling dikenali di dunia, dengan ribuan lokasi di seluruh negara dan luar negara. Schultz dikenali kerana pendekatan inovatifnya dalam perniagaan, termasuk tumpuan kepada kualiti produk dan kebajikan pekerja. Di samping itu, beliau juga berperanan aktif dalam pelbagai inisiatif sosial dan korporat, menjadikan Starbucks sebagai model bagi tanggungjawab sosial korporat.
[6] Samuel Langhorne Clemens, lebih dikenali sebagai Mark Twain (1835-1910), adalah seorang penulis dan pencerita terkemuka dari Amerika. Beliau pernah berdepan dengan muflis pada tahun 1894 akibat hutang USD94,000 tetapi berjaya melangsaikannya dalam tempoh kurang empat tahun melalui kerja sebagai penulis dan pensyarah. Twain diingati bukan sahaja kerana karyanya seperti The Adventures of Tom Sawyer dan Adventures of Huckleberry Finn, tetapi juga sebagai simbol kebangkitan semula selepas kegagalan kewangan.
